تاثیر تغذیه بر چشم ها

تاثیر تغذیه بر چشم ها : سلول های بدن برای ادامه فعالیت و تجدید و بازسازی نیازمند مواد غذایی هستند. پدیده هایی مثل افزایش سن باعث ایجاد کاتاراکت می شود و مواردی مثل دیابت، سیگار و اشعه UV هم این مورد را تشدید می کنند. در بدن، عوامل یا آنزیم هایی هستند که با عوامل غیرطبیعی ایجاد کننده بیماری مقابله می کنند. مهم ترین آن ها در بدن سیستم آنتی اکسیدان سلولار نظیر گلوتاتیون، کاتالاز، سوپراکساید دیسموتاز (SOD) هستند، همچنین وجود یک سری ماکرونوترینتها مثل لوتئین و میکرونیوترینت ها مثل سلینیم، زینک و مس برای جلوگیری از صدمات به سلول ها ضروری می باشند.

برای ایجاد بینایی، پتانسیل های الکتریکی در فتورسپتورها ایجاد می شود که در تعامل با RPE هستند. سلول های فوتورسپتورها و RPE تنها سلول هایی هستند که در بدن به هیچ عنوان بازسازی نمی شوند؛ پس مراقبت از آن ها بسیاری ضروری است.

اگر در نظر بگیریم که نیاز روزانه هر فرد به مواد غذایی 2000 کیلو کالری باشد، سه گروه از مواد غذایی این نیاز را برآورده می کند. پروتئین ها 15 درصد، کربوهیدرات ها حدود 55 تا 60 درصد و چربی ها 30 درصد از انرژی بدن را تامین می کنند.

تاثیر تغذیه بر چشم ها

کربوهیدرات های مصرفی از منابع کمپلکس مانند غلات، حبوبات و نان نسبت به کربوهیدرات های ساده ارجحیت دارند. کربوهیدرات های موجود در بدن به صورت گلیکوزآمینوگلیکونها هستند که زنجیر های پلی ساکاریدی بوده مثلا گلوکورنیک اسید که از این دسته می باشند.

کلاژن پروتئین عمده بدن است که حدود 25 درصد از پروتئین های بدن را تشکیل می دهند، 28 نوع کلاژن تاکنون شناسایی شده است. کلاژن نوع اول 90 درصد در قرنیه و کلاژن نوع دوم در ویتره وجود دارد. سنتز کلاژن به ویتامین C وابسته بوده و کلاژنی که در بدن وجود دارد به صورت اندوژن است؛ یعنی بعد از مصرف پروتئین ها در روده به آمینواسیدها تبدیل می شوند و پس از جذب وارد سلول های بدن شده و سلول ها کلاژن را می سازند. بیست اسید آمینه در بدن برای سنتز پروتئین وجود دارد که هشت عدد آن را نمی توانیم تولید کنیم.

منابع لیپیدی به دو دسته تقسیم می شوند:

  • اسید های چرب اشباع : این گروه از اسید ها در مواد لبنی و روغن پالم موجود می باشند که باعث افزایش کلسترول و آترواسکلروز می شوند.
  • اسید های چرب غیر اشباع : که خود شامل دو گروه Monousaturated و Polyunsaturated می باشند:

نوع مونو در روغن زیتون وجود دارد.

نوع پلی در امگا3، امگا6 و روغن ماهی وجود دارد.

روغن ماهی این خاصیت را داراست که تری گلسیرید خون را کاهش و جریان خون را افزایش می دهد؛ بنابراین روغن مفیدی است. منابعی که در آن می توان این دو گروه را یافت در ماهی سالمون و کیلکا، گردو، بادام، پسته، نخود، روغن آفتابگردان، روغن ذرت، جوانه گندم و روغت زیتون می باشد.

اسید های چرب (امگا3 و امگا6) در انتقال رتینوئید ها در فوتورسپتور ها نقش دارند. مطالعات نشان داده که فقدان اسید های چرب در مدلهای حیوانی باعث کاهش حدت بینایی می شود، علاوه بر این در مدل های انسانی باعث تغییرات در الکترورتینوگرام نیز می شود.

از دسته مایکرونیوترینت ها، کارتونوئید ها پیگمان های محلول در چربی هستند که به دو دسته تقسیم می شوند :

  • کاروتن
  • زانتوفیل ها

کاروتن ها خود به چند گروه تقسیم می شوند مانند آلفا کاروتن، بتاکاروتن، لیکوپن که مشتقات ویتامین A هستند.

تاثیر تغذیه بر چشم ها

زانتوفیل ها دو گروه هستند:

  • لوتئین
  • زی زانتین که به آن ها ماکولار پیگمنت می گویند. در سلولهای استوانه ای لوتئین و در سلول های مخروطی بیشتر زی زانتین وجود دارد.

ماکولار پیگمنتها دو نقش عمده دارند:

  • در صدمات اکسیداتیو سلول های فوتورسپتور اثر محافظتی دارند.
  • در عملکرد بینایی در جذب نور های طیف آبی و سبز نقش دارند.

وقتی شدت نور به گیاه زیاد می شود در واقع غلظت زی زانتین کم می شود که این اثر محافظتی زی زانتین را نشان می دهد.

چیزی که لازم است بدانیم این است که بدن انسان و حیوانات قادر به ساختن کارتنوئید ها نمی باشند و باید از طریق منابع غذایی آن را وارد بدن کنند. چه منابعی است که بتوانیم کارتنوئید ها را وارد بدن کنیم؟ منابع لوتئین و زی زانتین شامل زرده تخم مرغ، کدو حلوایی، کدو، اسفناج، کلم بروکلی، کلم فندقی، زعفران و کیوی می شوند که منبعی برای لوتئین هستند. منبع بسیار خوب برای زی زانتین گوجیبری است که میوه های خیلی ریز و کوچک دارد که در چین پرورش داده می شود. منابع لایکوپن سیب زمینی، زعفران، سیب، پرتقال، خیار، نارنگی، زردآلو و میوه هایی که در رده میوه های نارنجی هستند.

آستازانتین یک آنتی اکسیداتیو خیلی قوی است که در سالمون و سخت پوستان دریایی مثل Crab و لابستر دیده می شود. منابع بتاکاروتن هم در هویج، کلم بروکلی، فلفل شیرین، اسفناج، کدو، کدو حلوایی، مانگو، زردآلو، هلو، پرتقال وجود دارد.

کارتنوئید ها در بدن اثر آنتی اکسیداتیو در فوتورسپتورها و RPE دارند. کارتنوئیدها از طریق روده جذب می شوند و از طریق یک سری حاملها وارد چشم می شوند. مثلا کریر بتاکاروتن LDL و کریر لوتئین و زیزانتین  HDLهستند. فقدان کارتنوئید ها در بدن باعث اختلالات بینایی به صورت تخریب دیواره های سلول های چشم و فوتورسپتورها و تجمع لیپوفوشین و ایجاد دروزن می شود. در افراد سیگاری به خاطر اثرات اکسیده شدن، کارتنوئیدها و غلظت ویتامین C و E کاهش پیدا می کند. لوتئین و زیزانتین هم در افراد سیگاری غلظت کمی دارند.

یک منبع غذایی خوب برای ماکولار پیگمنتهای لوتئین و زیزانتین مصرف تخم مرغ است. ویتامین A در واقع مشتقات کاروتن هستند که علاوه براینکه اولین ویتامینی بوده که کشف شده به آن ویتامین A می گویند. مدل های مختلفی از جمله فرم الکل و اسید را دارند که اینها می توانند هم جابه جا شوند و به هم نیز تبدیل شوند. ویتامین A در مقابل گرما مقاوم است یعنی در پروسه های پخت و پز از بین نمی روند و در آب گوشت یا سوپی که تهیه می شود ویتامین A و کارتنوئیدها باقی می مانند.

تاثیر تغذیه بر چشم ها

منابعی که رتینول در آن ها هست شامل جگر و تخم مرغ و شیر است که غلظت های متفاوتی از رتینول در آن ها وجود دارد. تحقیقات نشان داده که کاهش ویتامین A روی عملکرد سلول گابلت اثر دارد. کسانی که دچار کمبود ویتامین A هستند دچار علائم خشکی چشم می شوند.

استرس های مختلف درونی و بیرونی مانند نور و مواد توکسیک و پروسه های نرمال متابولیک مثل افزایش سن، فعل و انفعالات اکسیداتیو در شبکیه باعث تولید رادیکال های آزاد توکسیک که به طور ویژه برای بافت های چشم توکسیک هستند می شوند. لذا تمام تلاش ما بر این است که با مکانیسم های آنتی اکسیداتیو مانع بروز این پدیده های اکسیداتیو شویم. افزایش سن، بدن را به این پروسه های اکسیداتیو حساس می کند. سیستم های آنتی اکسیداتیو برای مقابله با پروسه های اکسیداتیو در بدن وجود دارند. در بدن دو مدل آنتی اکسیداتیو داریم :

سیستم های آنزیماتیک

یعنی سیستم سوپراکساید دسمودیز و کاتالایز. قوی ترین آن سیستم گلوتاتیون است که مهمترین سیستم آنتی اکسیداتیو بوده و ویتامین E و C در این پروسه های آنزیماتیک به سیستم آنتی اکسیداتیو بدنمان کمک می کنند. منابع ویتامین C بیشتر در مرکبات، سیب، موز، در میوه های بری مثل آلبالو و گیلاس، سیب زمینی، گوجه فرنگی، کلم بروکلی و فلفل شیرین می باشد.

ویتامین C در آب محلول است و در مراحل پخت در آب باقی می ماند و از بین نمی رود. مطالعات نشان داده است کسانی که کمبود ویتامین C دارند دچار خونریزی ملتحمه و لبه پلک و علائم سندروم خشکی چشم می شوند. مصرف زیاد ویتامین C ادرار را اسیدی می کند و باعث ایجاد سنگهای کلیه می شود، یعنی ویتامین C را نباید زیاد از حد مصرف کرد.

ویتامین دوم که در سیستم آنزیماتیک نقش آنتی اکسیداتیو دارد ویتامین E می باشد و منابع آن در غلات، سویا، آجیل، کلم بروکلی، کلم فندوقی، برگهای سبز بزرگ، روغن های گیاهی و تخم مرغ وجود دارد. تخم مرغ در همه این مراحل به عنوان یک ماده مغذی مفید از آن اسم برده می شود. ویتامین E در چربی محلول است. در کسانی که سیگار می کشند سطح ویتامین E در چشم کاهش پیدا می کند.

تاثیر تغذیه بر چشم ها

مینرال ها

1- زینک : که در احساس سیری و گرسنگی و ایمنی سلولی و همچنین ترمیم زخم نقش دارد. همچنین زینک در پروسه آنزیماتیک بیش از صد آنزیم در بدن نقش دارد و در جاهای مختلف بدن در پروسه های آنزیماتیک نقش خود را ایفا می کند. در رژنراسیون ویژوال پیگمنتها یا چرخه بازسازی پیگمان بینایی نقش دارد.

منابع زینک هم منابع حیوانی و هم منابع گیاهی را شامل می شوند. منابع حیوانی زینک بهتر جذب بدن می شوند. غذاهای دریایی و صدف، تخم مرغ، جگر و گوشت گوسفند و گوساله زینک دارند. منابع گیاهی زینک کدو و جوانه گندم و مخمرها می باشند. افزایش زینک در بدن باعث افزایش کلسترول می شوند و LDL را نیز بالا می برد. لذا مصرف زیاد نیوترینت ها باعث عوارضی در بدن خواهد شد.

2- سلنیم : در پروسه آنزیماتیک گلوتاتین پروکساید که در کریستال لنز وجود دارد نفش دارد. سلنیم را از منابع خاک یعنی گیاهانی که در خاک رشد می کنند و جذب آن گیاه می شوند تهیه می کنند. مثلا سیب زمینی هایی تولید می کنند که میزان زیادی سلنیم دارند. سلنیم در مواد غذایی مانند جوانه گندم و خود گندم، سبوس، کلم بروکلی و سیب زمینی وجود دارد و توصیه می شود پیاز و سیر با کباب خورده شوند که منابع سلنیم هستند. در مورد سلنیم استاندارد ایران نسبت به استاندارد جهانی یک صدم می باشد چون در پخت نان از سلنیم استفاده نمی شود؛ زیرا در ایران آرد سفید استفاده شده و سبوس را دور می ریزیم. سلنیم منابع حیوانی هم دارد مثل ماهی ها از قبیل ماهی تون، ماهی کاد، گوشت قرمز، جگر و تخم مرغ. اگر سلنیم زیاد مصرف شود در بدن توکسیک است و باعث ریزش مو و ناخن ها می شود.

3- مس : به مقدار زیادی در چشم جمع می شود و غلظت بالایی در چشم دارد و در منابع غذایی مثل سخت پوستان دریایی، حبوبات، آجیل، شکلات، سیب زمینی و غلات وجود دارد. کسانی که سطح پایینی از مس در خونشان وجود دارد شانس ایجاد ARMD در آن ها افزایش پیدا می کند.

4- منگنز : در پروسه های آنزیماتیک نقش دارد. مواد غذایی که شامل منگنز هستند: میوه ها، غلات، حبوبات، لبو، زرده تخم مرغ، چای، پودر کاکائو، قهوه لایوفلایز ( فرق این قهوه با قهوه معمولی این است که ابتدا فریز شده سپس فشار، اتمسفر اطراف این مواد را کاهش داده که باعث می شود مایع اطراف آن از حالت جامد به بخار تبدیل شود که با این روش میکرونوترینتها از بین نمی رود. این روش بسیار گران است ولی ارزش مواد غذایی در آن ها بالاتر می باشد. در روش های قدیمی برای خشک کردن مواد غذایی و میوه ها یا قهوه را در معرض حرارت مستقیم قرار می دادند که آب آن ها تبخیر می شد که همراه تبخیر آب یک سری از میکرونوترینتهای خود را از دست می دادند و مثل منگنز، مس و سلنیم از بین می رفت.

سایر آنتی اکسیدانتها

بایوفلاونوئیدها : یک گروه بزرگی از مواد غذایی هستند که اثرات سینرژیکی با ویتامین C دارند که به آن ها ویتامین C2 یا ویتامین P می گویند.

از دسته فلاونوئید ها آنتی سیانوزید ها را می شناسیم. منابعی که حاوی فلاونوئیدها هستند مثل شکلات تلخ، چای سبز، میوه های جنگلی، مرکبات، انگور قرمز، سویا، سیب زمینی، سیب و پیاز در گیاهان نشان داده شد وقتی که اشعه UV زیاد می شود، بایوفلاونوئیدها مثل آنتی سیانیدها در گیاهان افزایش پیدا می کند که اثرات آنتی اکسیداتیو دارد و گیاه را در مقابل اثرات UV محافظت می کند.

جینگوبایلوبا : که اغلب در چین رشد می کند و در بعضی قسمت های ژاپن هم وجود دارد که شبیه بادبزن ژاپنی است که از این گیاه بعنوان ماده غذایی استفاده می شود. یعنی از برگها و گلهای آن به صورت جوشانده استفاده می شود که از منابع غنی بایوفلاونوئید ها است که اثرات آنتی اکسیداتیو خیلی زیادی دارند. خواص این گیاه این است که آنتی اکسیدانت، آنتی آپوپتوتیک و سایتوپروتکتیو و ضد انعقادی هستند. که به صورت پودر یا قرص در بازار موجود می باشند. این گیاه در کسانی که دیابت رتینوپاتی دارند رتینال فلو را افزایش می دهد.

تاثیر تغذیه بر چشم ها

نتیجه گیری

آیا یک مدل ایده آل برای رژیم ساپلیمنت وجود دارد که به همه بیمارانی که به ما مراجعه می کنند داده شود؟

در مطالعات مختلف این مسئله به هیچ عنوان تایید نشده که به همه بیماران یک ساپلیمنت بدهیم و استفاده از مواد غذایی به صورت طبیعی توصیه می شود، مگر اینکه یک بیماری خاصی در فرد باشد. مثلا شخصی اختلال گوارشی یا بیماری خاصی داشته باشد که بخواهیم ساپلیمنت به او بدهیم که هیچگاه به صورت روتین توصیه نمی شود.

آیا با استفاده از این ساپلیمنت ها می توانیم به جنگ استرس های زندگیمان برویم؟ این مسئله واقعا امکان پذیر نیست. چیزی که مهم است باید برای کاهش استرس هایمان با عوامل اکسیداتیوی که در بدن تاثیر منفی می گذارد مبارزه کنیم. خواب کافی، استراحت، ریلکسیشن، عواملی هستند که در کاهش استرس ها نقش مهمی دارند. روش زندگی صحیح می تواند به ما کمک کند و ساپلیمنت ها را در مواقع لزوم به کار می گیریم. باید در نظر داشت که این ساپلیمنت ها از مواد گیاهی گرفته شده اند ولی دارای عوارضی نیز هستند و ممکن است با مواد غذایی طبیعی که مصرف می کنیم تداخل داشته باشند و از جذب آن ها جلوگیری کنند.

بعضی از ساپلیمنت های داده شده به بیماران دارای عوارضی هستند. مثل زینک که اگر بیش از حد مورد استفاده قرار بگیرد سبب افزایش کلسترول یا LDL می شوند.

در افرا سیگاری که ویتامین E کم است می توان به عنوان یک آنتی اکسیدانت به آن ها ویتامین E بدهیم ولی این کار ریسک خونریزی عروقی را افزایش می دهد. لذا اگر بخواهیم به کسی ساپلیمنت بدهیم باید تمام این موارد را مدنظر داشته باشیم.

تاثیر تغذیه بر چشم ها

چهار بیماری چشمی که می توان به کمک مواد غذایی و رژیم های خاص نسبت به درمان آن ها اقدام نمود عبارتنداز:

خشکی چشم

خشکی چشم یکی از شایع ترین بیماری های چشمی است که پس از تشخیص آن برای بیمار اشک مصنوعی تجویز می شود. اما بررسی ها نشان داده که همه این درمان ها نگهدارنده بوده و با این روش خشکی چشم را نمی توان درمان کرد.

مطالعات مختلف نشان داده که استفاده از ویتامین B6، C، A و پروتئین ها احتمال خشکی چشم را خیلی کمتر می کنند. ویتامین B6 در گروه موز و غلات موجود می باشد. احتمال بروز خشکی چشم در افرادی که کلسترول، چربی و نمک زیاد مصرف می کنند یا کسانی که آب کم می خورند بیشتر است که توصیه می شود این افراد مصرف آب خود را بیشتر کنند.

مسئله بعدی نقش پروستاگلاندین E1 است که یک اثر ضدالتهابی در بدن دارد که ما می توانیم با استفاده از مصرف امگا3 این تاثیر را در کسانی که خشکی چشم دارند تامین کنیم.

کاتاراکت

جراحی کاتاراکت در کشور های پیشرفته، پروسه گرانی محسوب می شود و در کشور های توسعه نیافته یک معضل به حساب می آید. کاتاراکت یک آسیب اکسیداتیو به کریستال لنز است و باعث بروز کاتاراکت و لنز اوپسیتی می شود. چیزی که در این میان نقش دارد آلدوز ردوتاکتاز است که باعث کاتاراکت شده و اگر بتوانیم آن ها را مهار کنیم می توان از بروز کاتاراکت جلوگیری کرد. یک بایوتوفلاونوئید قوی به اسم کرستین وجود دارد که در لیستی که گفته شد در جینگوبایلوبا هست و از ایجاد کاتاراکت جلوگیری می کند.

طی 25 سال گذشته مطالعات زیادی در پیشگیری از کاتاراکت انجام شده. غلظت کارتنوئید ها به خصوص لوتئین در کریستال لنز و رتین زیاد است. در یک مطالعه 8 ساله که به روی 36 هزار نفر که در سنین 45 تا 75 سال بودند، مواد غذایی حاوی مقدار زیادی لوتئین داده شد. در این افراد که نسبت به سایرین کمتر لوتئین مصرف کرده اند ریسک ایجاد کاتاراکت 18 درصد کم شده و همینطور کسانی که در مواد غذایی مصرفی خود ویتامین A و E بیشتری داشته اند در مقابل کاتاراکت محافظت شدند. در فنلاند مطالعه ای انجام شد، کسانی که سطوح بالای پلاسما از ویتامین E داشتند کورتیکال کاتاراکت در آن ها کمتر دیده شد.

تاثیر تغذیه بر چشم ها

اگر کسی دچار کاتاراکت شد و لنز اوپسیتی داشت، برای محافظت از آن ها مصرف لوتئین ها، ویتامین A و E را مطرح کرده اند. اگر کسی دچار کاتاراکت شد برای کم کردن ریسک پیشرفت کاتاراکت می توانیم به او گروه ویتامین های B را بدهیم.

بزرگترین مطالعه ای که در زمینه بیماری های چشم وجود دارد AREDS هست که در حال حاضر وارد 25 سال خود شده، هر سال گزارشات خود را منتشر کرده و جالب است که این مطالعات نشان داده که در یک فالو آپ هفت سال در کسانی که ساپلیمنت استفاده کردند ریسک ایجاد کاتاراکت کم نشده؛ بنابراین مسئله ای مطرح می شود که به هیچ عنوان از ساپلیمنت ها برای افراد مصرف نکنیم و باید به سمت بهبود شیوه زندگی برویم و از مواد غذایی طبیعی استفاده کنیم.

گلوکوم

وقتی گلایکوزامینوگلایکان به صورت غیرطبیعی ترشح می شود ترابکولارمش ورک را می بندد و فشار چشم بالا می رود. ویتامین C می تواند سنتز گلایکوزامینوگلایکان ها را بهبود ببخشد تا به صورت عادی تولید شوند. دوزهای بالای ویتامین C هم به صورت موضعی و هم به صورت سیستمیک فشار چشم را پایین می آورند. مسئله دوم در گلوکوم وسکولار است. اگر نورو پروتکشن و جریان خون سر عصب بهبود پیدا کند، حتی با فشار بالا صدمات کم خواهد شد. منیزیم، شکلات تلخ و امگا3 منابعی هستند که جریان خون را در سر عصب بهبود می دهند.

جینگوبایلوبا یک گشاد کننده عروق است و کسانی که از آن استفاده کردند جریان خون سر عصبشان افزایش پیدا کرده است.

AMD

شایع ترین علت کوری قانونی بالای 55 سال، AMD است که مطالعات مختلفی که روی میکرونوترینتها و ماکرونوترینتها مثل کاروتنوئید ها و لوتئین انجام شد نشان می دهد که بهتر است کارتنوئیدها را به صورت مواد غذایی طبیعی مصرف کنیم؛ چون نسبت به مکمل ها سالم تر هستند مگر اینکه بیماری خاصی وجود داشته باشد.

آخرین مطالعه AREDS در مورد AMD انجام شده نشان می دهد کسانی که در رژیم غذایی خود میزان بالای لوتئین، زینک، امگا3 و اسید های چرب گنجانده اند، ریسک ایجاد نئووسکولار AMD در آن ها کاهش می یابد.

نتیجه پایانی

مواد غذایی مصرفی ما باید سرشار از میوه و سبزی باشد. در واقع باید از میوه و سبزیجاتی استفاده کنیم که حاوی مقادیر زیادی لوتئین باشد که در گل کلم، کلم بروکلی، اسفناج، فلفل شیرین موجود است. پختن باعث تخریب مقداری از مواد مغذی شده بنابراین توصیه می شود سبزیجات هم به صورت خام وهم پخته مصرف شوند. بهتر است میوه ها را پنج وعده در روز و به فواصل مختلف در بین غذا های اصلی مصرف کنیم ولی هیچگاه همراه با پروتئین ها مصرف نکنیم. مثلا کباب را با خربزه یا هندوانه نخورید. شیر را با آب پرتقال نخورید که باعث می شود جذب این مواد مختل شوند و پروتئین ها جذب نشوند.